Bywyd – y dirgelwch mwyaf yn y byd.

O'r goedwig law, i waelod y cefnfor, i anialwch poeth, i ben mynyddoedd: mae'r Ddaear yn llawn bywyd. O bob siâp a maint gwahanol.

Ond mae gan bob bywyd un peth syml iawn yn gyffredin.

Mae pob bywyd yn gellog – ac ystyr hynny yw fod pob peth byw yn cynnwys celloedd. Weithiau gall hyn fod yn un gell, weithiau cant, weithiau miliynau, biliynau a thriliynau o gelloedd!

Felly beth yw celloedd?

Mae celloedd (yn bennaf) yn bethau bach, mor fach, fel eu bod yn anweledig i'n llygaid. Dim ond drwy ficrosgopau y gallwn eu gweld. Maent yn dod ym mhob siâp a maint. Mae celloedd fel ffatrïoedd bach – maent yn cymryd maetholion a mwynau a bwyd arall o'u hamgylchedd ac yn eu defnyddio i greu egni sy'n gyrru'r gell.

Edrychwch yma ar y gwahanol fathau o gelloedd y gallwch ddod o hyd iddynt.

Celloedd Eukaryotig

("You-carry-ot-ick")

Gelwir celloedd sy'n ffurfio anifeiliaid, planhigion ac anifeiliaid yn gelloedd ewcaryotig. Mae gelloedd ewkaryotig i gyd yr un fath gan fod y celloedd wedi'u rhannu'n adrannau gwahanol, a elwir yn organelau. Mae gan bob organel swydd i helpu i gadw'r gell yn fyw.

Mae celloedd planhigion (ar y dde) yn eithaf anhyblyg, ac mae gan eu haen allanol yr hyn a elwir yn wal gell. Mae hyn yn eu gwneud yn gryfach, ac yn diogelu'r gell. Un organel pwysig iawn yw'r cloroplast gwyrdd, sef y rhan o'r gell sy'n cynnal ffotosynthesis.

Gall celloedd anifeiliaid (ar y chwith) fod yn wahanol iawn o ran maint a siâp. Mae celloedd anifeiliaid yn wahanol i gelloedd planhigion gan nad oes gan y rhan fwyaf ohonynt wal gell. Mae ganddynt haen allanol wannach o'r enw pilen cell. Mae hyn yn gwneud y celloedd yn fwy hyblyg. Dychmygwch falwn ddŵr!

Celloedd prokaryotig

("Pro-carry-ot-ick")